Żydzi w Wilnie zaczęli masowo osiedlać się na przełomie XVI i XVII wieku, aby w krótkim czasie stać się jednym z większych i znanych centrów żydowskich na świecie. W tamtych latach wspólne państwo polsko – litewskie było jedynym krajem w Europie, gdzie naród żydowski mógł normalnie rozwijać się. Przed drugą wojną światową w Wilnie mieszkało ponad 100.000 Żydów. Obecnie na Litwie – niespełna 4000.
W kawale mówi się, że w 1938 roku w Wilnie mieszkało 60 % Żydów i 60 % Polaków. Resztę mieszkańców stanowili ludzie innych narodowości.
Tu urodził się i działał znany filozof, rabin, matematyk, znawca kabały Eliasz ben Salomon Zalman, zwany również Gaonem z Wilna. Gaon Eliasz ben Salomon Zalman (1720-1797) był jednym z największych myślicieli żydowskich, światowej sławy komentatorem Tory i Talmudu. To on rozsławił imię Wilna jako Litewskiej Jerozolimy. Z terenów Litwy pochodzą:
znany angielski chemik, laureat Nagrody Nobla Aaron Klug,
rosyjski malarz Izaak Lewitan,
francuski rzeźbiarz i kolega Pabla Picassa — Jacques Lipchitz,
Jasha Heifetz, światowej sławy skrzypek.
Romain Gary, znany XX-wieczny pisarz, lotnik, dyplomata i reżyser francuskiego kina. Pomnik, przedstawiający sylwetkę chłopca, znajduje się obok domu, w którym mieszkał pisarz w czasach dzieciństwa.
Przy ul.Musninku, od kilku lat jest oryginalny pomnik wileńskiego lekarza Zemacha Szabada, który stał się w swoim czasie pierwowzorem doktora Ojboli. Pomnik odtwarza charakter doktora Zemacha Szabada: dobrego,spokojnego i uśmiechniętego.
W 1928 r. w Wilnie powstał Żydowski Instytut Naukowy (YVO), który istnieje i działa w Nowym Jorku do dziś. W honorowym prezydium YVO byli Albert Einstein, Zygmunt Freud i inni.
Synagogę, w stylu mauretńskim, z miejscami dla kobiet i pomieszczeniami chóru na II piętrze, otwarto w 1903 r. Zachowała się do dziś. Natomiast Wielka Synagoga, która mogła pomieścić około 5000 osób, została zburzona po drugiej wojnie światowej.
Czarną kartą w historii stosunków litewsko – żydowskich są lata II wojny światowej, w czasie której niemieccy naziści i miejscowi kolaboranci wymordowali ponad 90 proc. (około 200.000 )litewskich Żydów.
Na Starówce w czasach drugiej wojny światowej znajdowało się Żydowskie Getto,gdzie mieszkało około 41–42 tys. osób, głównie przedstawicieli inteligencji, robotników i bezrobotnych. Większość z nich została zamordowana w Ponarach przez hitlerowców i ich litewskich popleczników. W lesie Ponarskim naziści zamordowali ponad 100 000 cywilnych mieszkańców Wilna, w tym 70 000 Żydów. W 1985 r. w Ponarach powstało muzeum, gdzie eksponowane są rzeczy osobiste ludzi, zamordowanych tu w latach II wojny światowej, a także dokumenty i zdjęcia, znalezione w tym miejscu.
